1. Virút - thủ phạm gây bệnh
Theo y văn thế giới, virút ra đời và tồn ở trước cả con người. Virút giúp tạo ra hệ gen của tất cả các loài, kể cả con người. Gen của con người ta được tạo thành từ 50% retroelements hay ADN từ retroviruses. Các loại virút đã mở đường cho nhiều enzyme sao chép ADN, điều quan trọng cho một tế bào để phân chia và phát triển. Virút có khả năng gây bệnh tại người lẫn động vật, thậm chí có thể nhảy từ một chủ thể này sang chủ thể kia.
Virút có hai cơ chế tồn tại. một, bên ngoài tế bào, chúng là vật sống và được gọi là các hạt virion. Và hai, một lúc ở bên trong tế bào, chúng sẽ sử dụng cơ chế để tái tạo và nhân lên. Một số nhà khoa học lập luận, virút còn sống lúc bên trong một tế bào. Một số virút như virút cảm lạnh có thể làm cho người này bị bệnh, không gây tổn hại trong tương lai nhưng những người khác hoặc động vật lại rất hiểm nguy và có thể gây tử vong. Một chủng virút gây dịch cúm có thể lây nhiễm nghiêm trọng cho đa số người chỉ mất khoảng rất ngắn. Ví dụ, có khoảng 201.200 người chết vì hô hấp và thêm 83.300 tử vong vì tim mạch trên quy mô thế giới trong đại dịch cúm H1N1 xảy ra năm 2009.
Hình ảnh virút bệnh dại trên kinh hiển vi điện tử
Mặc dù tiếp xúc với các hạt virút mỗi ngày, nhưng con người không bị mắc bệnh vì hệ thống miễn dịch có thể xử lý được đa số các loại virút. Chúng ta chỉ có thể mắc bệnh khi chẳng may gặp phải một chủng virút mới hoặc không đủ số lượng. Đây là lý do ngành nghề y thường khuyến cáo mọi người nên chủng ngừa cúm hàng năm do virút cúm có thể tiến hoá, thay đổi mỗi năm nên khả năng miễn dịch hoặc vắcxin đã tiêm trước đó không còn tác dụng.
Khả năng lây lan nhanh nhất và tái tạo làm cho một số virút đáng sợ hơn, trong chừng mực nào đó virút còn được xem vũ khí hủy diệt hàng loạt. Tuy nhiên, cũng có virút gây tử vong từ từ, như virút bệnh dại. Chúng có thời gian ủ bệnh dài (1 - 3 tháng) và tuy đã có vắcxin phòng, nhưng lúc xuất hiện các triệu chứng, người bệnh khó có thể qua khỏi.
Vắcxin được xem là vệ sĩ rất tốt nhất để bảo vệ con người trước virút. Nó hỗ trợ các phản ứng miễn dịch, cho phép cơ thể phản ứng nhanh với nhiễm trùng. Làm giảm gánh nặng bệnh tật trước nhiều loại virút gây chết người như bệnh sởi, rubella, cúm và bệnh đậu mùa. Ngoài ra, rửa tay sạch và che mũi lúc hắt hơi là những việc đơn giản, có lợi trong việc phòng ngừa bệnh do virút gây ra.
Vi khuẩn - kẻ xâm lược sản sinh độc tố nguy hiểm
Một số vi khuẩn có lợi, mang đến cơ chế bảo vệ giúp cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh và nâng cao cường khả năng tiêu hóa. Nhưng lại có một số vi khuẩn rất nguy hiểm, gây bệnh nhiễm khuẩn tụ cầu (Staphylococcus aureus), chứng ngộ độc thịt (Clostridium botulinum), bệnh lậu (Neisseria gonorrhoeae), loét dạ dày (Helicobacter pylori), bạch hầu (Corynebacterium diptheriae) và bệnh dịch hạch (Yersinia pestis)... thông qua cơ chế sản xuất độc tố, xâm nhập vào các tế bào hoặc máu, hoặc cạnh tranh với chủ thể giành dưỡng chất. Giải pháp điều trị hiệu quả còn tùy thuộc về cách thức vi khuẩn gây bệnh. Ví dụ, ngộ độc thịt xuất hiện lúc ăn phải thực phẩm bị ô nhiễm với chất độc hoặc các bào tử vi khuẩn C. botulinum. Thời gian xuất hiện triệu chứng trong vòng 36 giờ nhưng nếu như ăn phải các bào tử vi khuẩn thì thời gian có thể dài tới 1 tuần.
Khuẩn Helicobacter histopatholgy
Chăm sóc hỗ trợ là phương pháp điều trị cần yếu để ngăn chặn hoặc giảm thiểu các biến chứng và tăng cường sức khỏe hô hấp cho bệnh nhân. Các loại kháng sinh điều trị nhiễm trùng có thể tiêu diệt các loại vi khuẩn, nhưng với bệnh ngộ độc, sự phá hủy vi khuẩn có thể tạo ra nhiều độc tố, làm cho bệnh tình thêm trầm trọng. Hiện nay, do lạm dụng kháng sinh, vi khuẩn trở nên kháng thuốc. Ví dụ, năm 2013, có khoảng 480.000 trường hợp mới mắc bệnh lao đa kháng thuốc (MDR-TB).
Sử dụng luân chuyển các loại kháng sinh khác nhau có thể làm giảm nguy cơ kháng thuốc. Hoặc dùng các phương pháp thay thế, như bacteriophages (vi khuẩn diệt virút) hay các enzyme để gây phá hủy hệ gen của khuẩn kháng thuốc, hiện đang được khoa học nghiên cứu phát triển. Đã có vắcxin như DPT chống bạch hầu, ho gà Diphtheria, ordetella pertussis vàClostridium tetani Bordetella và Clostridium tetani. Ngoài ra còn nhiều hướng giải quyết đơn thuần để ngăn ngừa vi khuẩn gây bệnh, như rửa tay đúng cách, khử trùng các bề mặt, dùng nước sạch và nấu chín, uống chín để gặt đi vi khuẩn.
Ký sinh trùng, hại nhiều hơn lợi
Nhóm thứ ba trong bộ tam gây bệnh là ký sinh trùng, sinh vật từng truyền cảm hứng cho nhiều câu chuyện kinh dị làm cho nhiều người hiếu kỳ tò mò muốn biết. Ký sinh trùng là một nhóm đa dạng các sinh vật sống trong hoặc ký gửi trong vật chủ. Có thể là vi sinh vật tế bào đơn duy nhất gọi là động vật nguyên sinh, hay các sinh vật to hơn như sâu, ve, bọ. Ký sinh trùng đơn bào thực sự có liên quan mật thiết với các tế bào trong cơ thể của con người hơn là vi khuẩn.
Bệnh chân voi, thủ phạm do ký sinh giun chỉ gây ra
Ký sinh trùng có ở khắp nơi, đóng một vai trò phức tạp và thiết yếu trong hệ sinh thái của cơ thể. Ký sinh trùng cũng có thể gây ra các loại bệnh kinh khủng, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Trong nhiều trường hợp, nhiễm ký sinh trùng thường là do vệ sinh kém và nghèo đói. Mặc dù con người đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc chế ngự ký sinh trùng, nhưng kết quả vẫn còn hạn chế. Ví dụ, cứ 30 giây bệnh sốt rét lại cướp đi sinh mạng 1 đứa trẻ, 90% ở châu Phi, đây là căn bệnh kinh hoàng do ký sinh trùng gây ra. Ngoài ra, còn có nhiều bệnh do ký sinh trùng khác, cốt yếu là vùng nhiệt đới như bệnh Leishmaniasis, do ký sinh trùng đơn bào Leishmania, lây lan qua vết cắn của 1 số loài muỗi cát, bệnh mù lòa và bệnh chân voi.
Nhiều ký sinh trùng được truyền qua muỗi và côn trùng khác, sắp đây biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt nên bệnh ký sinh trùng lại có điều kiện tràn sang cả các nước phương bắc, kể cả tại các nước phát triển, trong đó có bệnh Chagas tại Mỹ, gây nên bởi ký sinh trùng tế bào đơn mà người ta tin rằng thủ phạm là do biến đổi khí hậu gây ra. Đến nay, chưa có vắcxin mới duy nhất thuốc để kháng ký sinh. Giải Nobel Y học 2015 đã được trao cho các nhà khoa học trở nên công loại thuốc chống ký sinh trùng (thuốc Ivermectin trị giun sán, và Artemisinin để trị bệnh sốt rét). Thành tựu mới nhất vừa được công bố, tháng 9/2015, Mexico đã giảm thiểu được căn bệnh mù sông (River Blindness), do ký sinh trùng Onchocerca volvulus gây ra với sự hỗ trợ của thuốc Ivermectin do hãng dược phẩm Merck của Đức bào chế.
Khắc Nam
(Theo Scifeeds)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét