Ngoài ra, những người bị nhiễm sán dây lợn trưởng thành cũng có khả năng bị bệnh ấu trùng sán lợn.
Tại nước ta, bệnh ấu trùng sán lợn phân bố rải rác ở ít nhất 49 tỉnh, thành phố trong cả nước. Các nhà khoa học đã xác định tỉ lệ nhiễm bệnh chiếm khoảng từ 5 - 7% và thường xảy ra ở những người có tiền sử đã từng ăn rau sống hoặc đã bị nhiễm sán dây lợn trưởng thành trước đó. Bệnh ấu trùng sán lợn gây nên do những ấu trùng sán lợn ký sinh tại trong cơ, trong não, trong mắt người.
Người bị mắc bệnh ấu trùng sán lợn do ăn phải trứng sán dây lợn. Trứng sán lúc về đến dạ dày và ruột sẽ nở ra ấu trùng sán, chúng di chuyển xuyên qua thành ống tiêu hóa và về máu để xâm nhập đến ký sinh tại các cơ vân, não và mắt... Đối với những người bị nhiễm sán dây lợn trưởng thành ký sinh tại trong ruột, lúc đốt sán già rụng do phản ứng của nhu động ruột nên đốt sán trào ngược lên dạ dày; trường hợp này xem như người đã ăn phải trứng sán dây lợn với số lượng vô cùng lớn từ đốt sán và số nang ấu trùng sán ở người cũng rất nhiều.
Triệu chứng lâm sàng và chẩn đoán bệnh
Khi mắc bệnh ấu trùng sán lợn, biểu hiện triệu chứng bệnh lý tùy thuộc về vị trí ký sinh của nang ấu trùng sán. Trên lâm sàng thường phát hiện được các nốt sán dưới da bằng hạt đỗ, hạt lạc, di động dễ, không ngứa, không đau, nằm tại vị trí cơ vân, không ở trên đường đi của hạch bạch huyết. Bệnh nhân có thể bị động kinh, liệt tay chân hay liệt nửa người, nói ngọng, rối loạn trí nhớ hoặc nhức đầu dữ dội... tùy thuộc về vị trí ký sinh của ấu trùng sán ở trong não. Người bệnh cũng có thể bị nâng cao nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù lòa nếu ấu trùng sán ký sinh tại mắt.
Chẩn đoán xác định bệnh ấu trùng sán lợn căn cứ vào kết quả xét nghiệm cận lâm sàng với các đặc điểm như:
Nếu bị ấu trùng sán lợn ký sinh ở da, sinh thiết các nốt sán hay nang ấu trùng sán ở dưới da, ép, soi dưới kính hiển vi phát hiện thấy được vòng móc của đầu sán.
Nếu bị ấu trùng sán lợn ký sinh tại não, chụp cắt lớp CT-scanner có thể phát hiện thấy nang ấu trùng sán ở trong não; đó những nốt dịch có chấm mờ lệch tâm, kích thước khoảng từ 3 - 5mm, có nốt to hơn và có thể bị vôi hóa; khi chụp hình cộng hưởng từ MRI (magnetic resonance imaging) sẽ cho độ chính xác cao hơn nhưng cần cân nhắc để có chỉ định trong từng trường hợp cụ thể.
Nếu bị ấu trùng sán lợn ký sinh tại mắt, soi đáy mắt phát hiện thấy nang ấu trùng sán tại mắt.
Các trường hợp bị nhiễm ấu trùng sán lợn lúc xét nghiệm phản ứng Elisa (enzyme linked immunosorbent assay) cho kết quả dương tính với kháng thể đơn dòng.
Chỉ định điều trị
Tất cả các trường hợp bị mắc bệnh ấu trùng sán lợn sau lúc chẩn đoán xác định phải được điều trị ở các bệnh viện từ tuyến huyện trở lên để theo dõi, giám sát nhằm đề phòng các tai biến có thể xảy ra.
Có thể dùng thuốc praziquantel với liều lượng mỗi lần uống 15mg/ kg trọng lượng cơ thể, uống hai lần trong ngày, sử dụng trong 10 ngày; phải điều trị từ hai - 3 đợt, mỗi đợt cách nhau từ 10 - 20 ngày.
Ngoài ra, cũng có thể dùng thuốc albendazol với liều lượng mỗi lần 7,5mg/ kg trọng lượng cơ thể, uống hai lần trong ngày, dùng trong 30 ngày; phải điều trị từ 2 - 3 đợt, mỗi đợt cách nhau từ 10 - 20 ngày. Trước khi dùng phác đồ điều trị này, cần được tẩy sán dây lợn trưởng thành bằng thuốc praziquantel liều duy nhất từ 15 - 20mg/ kg trọng lượng cơ thể.
Cần Quan tâm chống chỉ định dùng thuốc điều trị đối với các trường hợp bệnh nhân là phụ nữ có thai; đang bị bệnh cấp tính hoặc suy tim, gan, thận hoặc bệnh tâm thần... Đồng thời các trường hợp có tiền sử dị ứng với thuốc dùng cũng không nên dùng.
Thận trọng khi sử dụng các loại thuốc điều trị đã nêu trên, cho bệnh nhân uống thuốc sau khi ăn no, kiêng sử dụng rượu bia, các chất kích thích. Bệnh nhân là phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ, lúc dùng thuốc praziquantel không nên cho con bú trong vòng 72 giờ sau lúc uống thuốc. Khoảng cách giữa 2 lần uống thuốc phải xa nhau thấp nhất trên 4 giờ. Nếu người bệnh có nang ấu trùng sán ở mắt, cần cẩn thận lúc dùng thuốc praziquantel để đề bộ phận tai biến có thể xảy ra. Trong quá trình điều trị, bệnh nhân phải được nghỉ ngơi ở chỗ, không tự đi xe máy, đi xa, không lao động hay làm việc.
Khi sử dụng thuốc điều trị, cần theo dõi những tác dụng không nguyện vọng để có biện pháp xử trí phù hợp. Tác dụng không nguyện vọng của thuốc được biểu hiện với mức độ nặng nhẹ không giống tùy thuộc về tình trạng bệnh và sức chịu đựng của bệnh nhân. Các biểu hiện thường gặp là chóng mặt, nhức đầu, ngủ gà, buồn nôn, nổi mẩn ngứa và có thể sốt, co giật. Nếu phát hiện các triệu chứng không mong muốn, cần xử trí thích hợp bằng cách cho bệnh nhân nghỉ ngơi ở giường, tùy theo biểu hiện triệu chứng được ghi tiếp nhân để dùng thuốc và xử trí hậu quả. Chú ý theo dõi bệnh nhân cẩn thận nhằm bộ phận ngừa các tai biến có thể xảy ra.
Đánh giá tình trạng khỏi bệnh và cách phòng bệnh
Bệnh nhân bị mắc bệnh ấu trùng sán lợn được đánh mức giá khỏi bệnh sau điều trị từ 3 - 6 tháng khi xác định hết các triệu chứng lâm sàng và hết nang ấu trùng sán hoạt động, ký sinh tại dưới da và trong não.
Phòng bệnh ấu trùng sán lợn có hiệu quả đặc biệt không nên ăn các loại rau sống không bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Đồng thời phát hiện và điều trị sán dây lợn trưởng thành càng sớm càng tốt nếu như bị nhiễm sán.
Bệnh ấu trùng sán lợn trên thực tế đã xảy ra rải rác tại ít nhất 49 tỉnh, thành phố trong cả nước được các nhà khoa học ghi tiếp nhân và có khả năng gây bệnh tại nhiều địa phương khác. Vì vậy các địa chỉ điều trị không nên chủ quan, lơ là trong việc chẩn đoán và điều trị do bệnh dễ có nguy cơ dẫn tới biến chứng trầm trọng đối với những bệnh nhân phát hiện muộn, xử trí không kịp thời và phù hợp; đặc biệt trường hợp ấu trùng sán ký sinh tại trong não và trong mắt.
TTƯT.BS. NGUYỄN VÕ HINH
0 nhận xét:
Đăng nhận xét